Kadın ve erkeğin üreme hücrelerinin vücut dışında döllenip elde edilen embriyonun anne adayının rahmine transfer edilmesi işlemine tüp bebek tedavisi adı verilmektedir. Doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler için çok önemli bir umut kaynağı olan tüp bebek tedavisi; kadından, erkekten, her ikisinden de kaynaklanan kısırlık vakalarında başarılı sonuçlar verebilmektedir.
Bununla birlikte tüm kısırlık vakalarının yaklaşık % 15’ini oluşturan açıklanamayan, sebebi belirlenemeyen kısırlık durumlarında da gebelik elde edilebilme imkanı doğurmaktadır. Her geçen gün yeni teknolojik gelişmeler yaşanan, ilerlemeler kaydeden tüp bebek tedavisinde mikroenjeksiyon, genetik tanı gibi ekstra uygulamalarla daha başarılı sonuçlar elde etmek mümkün olmaktadır.
Tüp bebek tedavisinin günümüz tıp teknolojisindeki en başarılı kısırlık tedavisi olduğu söylenebilmektedir. Ancak burada bahsi geçen başarı asla % 100 değildir, hatta şimdiye kadar hiçbir tüp bebek merkezinde başarı % 60’ın üzerine çıkamamıştır.
Ancak henüz daha fareler üzerinde uygulanan deneylerin sonuçlarına göre ileriki yıllarda vücudun yapı taşları olan kök hücreler kullanılarak daha sağlıklı embriyolar elde edilecek ve bu sayede de tüp bebek tedavisindeki başarı oranı da artacaktır. Zira kısırlık tedavisinde kök hücre kullanabilme fikri uygulanmıyor olsa da fikir olarak hiç de yeni değildir.
Kök hücre nedir?
Kök hücre insan vücudunun ana hücreleridir, her tür vücut hücresine dönüşebilir ve organları oluşturur. Kendini yenileyebilen, sayısızca bölünebilen ve her organa, dokuya dönüşebilen kök hücreler, vücutta bir hasar oluştuğunda oranın iyileşmesi, yenilenmesi için ihtiyaç duyulan hücreye dönüşürler.
Kesik, yanık, ezilme ya da kalp krizi gibi acil müdahale edilmesi gereken her durumda kök hücreler yardıma koşarlar. Yaşla birlikte azalan kök hücrelerin en fazla olduğu dönem anne karnındaki cenin dönemidir. Bu bağlamda çocukların, gençlerin bir organları yaralandığında çabuk iyileşebilmekte, ancak yaşlılarda bu iyileşme süreci çok uzun sürmekte ya da hiç gerçekleşmemektedir. Bunun sebebi de yaş ilerledikçe kök hücre sayısının azalmasıdır.
Kök hücre ne işe yarar?
Kök hücreler insan vücudunda durmadan yeni hücre üretirler, yaraları, hasarlı bölgeleri iyileştirirler. Kök hücre ile kan hastalıklarında yeni kan hücresi üretilebilir, organ nakli uygulanabilir, kalp kendisini yenileyebilir, bağışıklık sorunlarından kaynaklanan hastalıklar iyileşebilir ve sinir sistemi yenilenebilir, iyileşebilir. Tüm bunlara ek olarak önümüzdeki yıllarda kök hücreler kullanılarak tüp bebek tedavisi gerçekleştirmek ve tüp bebek tedavisindeki gebelik ve canlı doğum oranını artırmak hedeflenmektedir.
Tüp bebek tedavisinde kök hücre nasıl kullanılacak?
Pek çok araştırma ve deney kök hücre uygulamaları ile tüp bebek tedavisinde bir çığır açılacağını ve başarının yaklaşık % 80’lere ulaşabileceğini göstermektedir. İnsan vücudunda bulunan organlardan ya da embriyolardan üretilebilen kök hücreler, her türlü hücreyi ve de kendini yenileyebilmektedir.
İnsan embriyosunun kullanılması yasak olduğu için, fare embriyoları üzerinde kök hücre çalışmaları halen devam etmektedir. Kök hücrenin tüp bebek tedavisinde kullanılma mantığı; rahimdeki hücrelerin kemik iliğinde bulunan hücrelerden üretiliyor olmasından kaynaklanmaktadır.
Zira bu bağlamda kemik iliklerinden alınan kök hücrelerin kısırlık tedavisinde kullanılabilmesi gayet mantıklı bir düşüncedir. Bu bağlamda yumurtalıklardaki kök hücreler laboratuarda olgun yumurtalar elde edebilmek için kullanılabilmektedir. Buradan hareketle sağlıklı yumurta, sağlıklı döllenme, sağlıklı embriyo ve çok daha sağlıklı canlı bebek anlamına gelebilmektedir.
Zira kök hücreler her türlü hücreye dönüşebilmekteler ve kendini yenileyebilmekteler. O zaman neden en sağlıklı sperm ve yumurtanın oluşmasına ve bunlardan da sağlıklı bir embriyo oluşturulmasına olanak sağlamasın ki?
Tüp bebek tedavisinde kök hücre kullanımının kısıtlılıkları nelerdir?
Bilindiği üzere tüp bebek tedavisi yetişkinlere uygulanan bir tedavidir. Ancak kök hücrelerin sayısının en fazla olduğu dönemler anne karnı ve çocukluk dönemleridir, yaşla ve yaşamla birlikte kök hücreler azalmaktadır. Bununla birlikte yetişkinlerin dokularında çok fazla sayıda hücre bulunmakta ve bundan dolayı da kök hücrelerin tanımlanması çok zor olmaktadır. 30’lu yaşlarındaki kişilerin olgun dokularında kök hücreyi bulup ayırt etmek çok zor ve detaylı bir işlemdir.
Ayrıca elde edilen kök hücrenin doğru kullanılabilmesi ve işe yarayabilmesi için bu hücrenin doğru bir şekilde farklılaştırılmış olması gerekir. Zira elde edilen hücrenin nakledildiği, kullanıldığı alana, oradaki hücre ve organlara uyum sağlaması gerekmektedir. İşte bu durum da çok fazla deney ve çalışma yapılmasını gerektirmektedir.
