Sperm Testi Nedir, Nasıl Yapılır?

Sperm testi, erkek infertilitesinde en önemli ve ilk yapılması gereken erkek infertilite testidir. Çiftlerde  %30-50 oranda infertilite yani kısırlık vakaları erkeğe bağlı nedenlerdir. Sperme ait bozukluklar, spermde sayı ve hareket azlığı, şekil bozukluğu en sık görülen erkek kısırlık sebepleri arasında yer alır. Sperm testi; menide sperm sayısını, şeklini, hareketliliğini değerlendirmeye yönelik bir erkek kısırlık testidir. Sperm testi; sperm analizi, semen analizi, spermiyogram olarak da adlandırılmaktadır.

Sperm nedir?

Orgazma neticesinde erkekten gelen beyaz kremsi sıvıya sperm örneği adı verilmektedir. Erkekte sperm yapımı uzun zaman almaktadır. Sperm testi değerlendirilmesinde spermlerin sayısı, spermlerin şekilleri, spermlerin hareketlilik durumu ve miktarları kontrol edilir.

Özellikle spermdeki şekil bozuklukları sperm testindeki Kruger kıstasları ile mikroskobik olarak değerlendirilmektedir. Kruger kıstaslarında sperm; baş, orta bölüm ve kuyruk yapısındaki bozukluklara göre incelenir. Özel bir boyama neticesinde sperm şekil nitelikleri değerlendirilerek sperm örneğinin doğurganlık kabiliyeti saptanır.

Spermin devamlı aynı niteliklere sahip olunması beklenemez.  Bu nedenle sperm testi neticesinde uygun olan karar verebilmek adına yaklaşık 3 ila 4 hafta ara ile yapılmış en az 2 farklı sperm örneği değerlendirilmelidir.  Özellikle azoospermik erkeklerde muhakkak ikiden fazla sperm testine başvurulmaktadır.

Sperm sayısını ve sperm üretimini olumsuz etkileyen faktörler

Vücudun bütün hücreleri çevresel faktörlerden etkileniyor. Spermler erkeklerde çevresel faktörlerden en kolay etkilenen hücrelerden birisidir. Sperm kalitesini olumsuz etkileyen bu faktörler;

  1. Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı
  2. Kemoterapi ilaçları, ağır antibiyotikler, epilepsi ilaçları ve antidepresan ilaçların kullanımı
  3. Sperm sayısı için ideal olan haftada 2-3 kez cinsel ilişkiye girmektir. Bundan daha az ya da daha fazla cinsel ilişkiye girilmesi
  4. Hormon içeren yiyecekler
  5. Sauna, hamam ve sıcak su banyoları gibi ortamlardaki yüksek sıcaklık faktörü
  6. Çok dar iç çamaşırı ya da pantolon giymek
  7. Hava kirliliği

Spermiogram yani sperm testi ne zaman yapılmalıdır?

Çiftlerin, 1 yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye girilmesine karşın çocuk sahibi olamamaları durumunda doktorların erkeklerden talep edeceği ilk tahlil sperm testidir. Şayet çiftler bu gibi bir durumla karşılaşılırsa sperm testini yaptırmaları gerekmektedir.

Sperm testi neticesine göre nihai kararı verebilmek adına 1 ay ara ile yapılmış en az 2 farklı sperm örneği analiz edilmelidir. Sperm testinde kısırlık vakası saptanırsa erkekte bu defa fiziksel ve hormonal ileri muayene uygulanır.

Sperm testinde problem saptandığı durumlarda ne yapılmalıdır?

  • 2 hafta sonra sperm testinin tekrarı
  • FSH, LH, Testosteron, TSH, Prolaktin
  • Kan şekeri, Kan sayımı, Bulaşıcı hastalıklar
  • Skrotal Ultrason/Doppler
  • Üroloji konsültasyonu
  • Genetik analiz

Tipik bir sperm testinde şu parametreleri ölçülür:

  • Spermin hacmi, katılığı
  • Sperm yoğunluğu
  • Toplam sperm sayısı
  • Hareket edebilen sperm yüzdesi ve spermlerin hareket etme formu
  • Normal ve hasarlı sperm miktarı
  • Koagülasyon ve likefaksiyon
  • Fruktoz (spermde yer alan bir şeker türü), pH (asidite)
  • Olgunlaşmamış sperm miktarı
  • Lökosit (Beyaz kan hücresi) ,enfeksiyon saptanan hücre sayısı

Semen (sperm) örneği verilirken uyulması gereken kurallar

  • Erkek yaklaşık 3-4 günlük cinsel perhiz uyguladıktan ve hiçbir şekilde boşalmadıktan sonra sperm örneğini verebilir. Bu sürenin ne uzun ne de kısa olmaması gerekir.
  • Semen yani sperm örneği verilmeden önce eller yıkanmalı ve az da olsa idrar muhakkak yapılmalıdır.
  • Erkek sperm örneğini mastürbasyon işlemi ile vermektedir. Bu işlem için erkeğin kayganlaştırıcı hiçbir madde kullanmaması gerekir. Aksi halde netice bu maddeler tarafından etkilenecektir.
  • Sperm örneğinin akıtıldığı kap sterildir. Kapağın ve kabın içine el sürülmemelidir.
  • Yanlışlıkla sperm örneğinin bir kısma dışa akıtılırsa ilgiliye bilgi verilmelidir.

Normal sperm testi seviyeleri (WHO 2010)

  • Volüm (hacim) 1.5 ml’den fazla olmalı
  • Sperm konsantrasyonu 15 milyon/ml ‘den fazla olmalı
  • Total sperm sayısı 39 milyondan fazla olmalı
  • Ph 7.2 ‘den büyük
  • Total motilite: % 40’den fazla olmalı
  • Progresif motilite: %32’den fazla olmalı
  • Morfoloji %4 ‘den fazla olmalı (KRUGER STRICT)
  • Morfoloji % 30 normal ‘dan fazla normal (WHO)
  • Lökosit 1 milyon/ml’ den az olmalı
  • Yuvarlak hÜcre 5 milyondan az olmalı
  • Viabilite %58’den fazla olmalı
  • İmmünobead aglutinasyon (MAR testi): %50’den az olmalı
  • Çinko > 2.4
  • Fruktoz >13