Sperm analizi; spermiyogram, sperm tahlili, meni tahlili ve semen analizi olarak adlandırılmaktadır. Sperm analizi konusuna gelmeden önce spermin tanımından bahsetmek gerekirse; sperm erkeğin üreme hücresidir, sperm hücresi erkeklerde testislerde meydana gelir. Sperm üretimi erkeklerde ergenlik döneminde başlar. Cinsel ilişki sırasında erkekten meni ile ejaküle edilen sperm miktarı yaklaşık 100-200 milyondur. Ancak yumurtayı bir sperm döllemektedir.
Sperm hücresi kafa, gövde ve kuyruk olmak üzere üç kısma ayrılır. Kafa bölgesinde erkeğin kalıtım niteliklerini taşıyan 23 adet kromozom bulunmaktadır. Bu kromozomlar X ve Y kromozomu olarak ikiye ayrılır. Doğacak bebeğin cinsiyetini de bu kromozomlardan biri belirler. X kromozomu bebeğin kız olduğunu, Y kromozomu bebeğin erkek olduğunu belirleyen kromozomdur. Kafadan sonra gelen gövde bölümü ise spermde hareket kabiliyeti adına enerji sağlar. Hareketin meydana gelmesi ise en sonda yer alan kamçı formundaki kuyruk vesilesi ile olur. Kuyruk sayesinde sperm dakikada 3 mm kadar hızla ilerleyebilir.
Erkeklerde üreme hücresinin incelenmesi yönünde yapılan “sperm analizi” nedir?
Sperm sayısını, şeklini, hareketini değerlendirme amaçlı yapılan test, sperm analizidir. Sperm analizinde elde edilen spermin miktarı, pH’sı, rengi, lökosit varlığı, fruktoz miktarı, likefaksiyonu gibi niteliklerde incelenir. Belli zaman dilimlerinde spermlerin hareketlilik durumu değerlendirilir ve sperm hareket kabiliyetine göre sınıflandırılır.
Kısırlık şikayetiyle doktora başvuran çiftlerin %25’inde yalnızca erkekten kaynaklı sperm bozukları, çiftlerin %30-35’sinde ise hem kadına, hem erkeğe bağlı bozukluklar birlikte yer almaktadır. Sperm analizi yani spermiyogram bu çiftlerde ilk yapılması gereken testlerin başındadır. Sperm sayısı ve hareketliliği kadar, spermin morfolojisi de önem arz etmektedir. Aynı erkeğin türlü zaman dilimlerinde yapılan sperm analizinde farklı neticeler alınabileceğinden sağlıklı bir netice almak açısından bir kaç haftalık aralıklarla yapılacak 2 ila 3 spermiyogram neticesine gereksinim duyulabilir.
Erkeklerde değerlendirilen “sperm analizi” neticesinde karşılaşılan terimler
- Aspermi: Spermin olmaması
- Oligospermi: Sperm sayının az olması
- Azospermi: Spermin bulunmaması
- Astenospermi: Hareketli sperm sayının az olması
- Teratozoospermi: Normal formdaki spermlerin az olması
- Nekrospermi: Canlı sperm olmaması
- Lökositospermi: Spermde akyuvar hücrelerinin bulunması
- Hematospermi: Spermde kan hücrelerinin bulunması
- Globozospermi: Akrozomu olmayan sperm durumu
Sperm analizinde elde edilen meni, ejekülasyon esnasında penisten çıkan, içinde erkek üreme hücresi olan spermlere yer veren beyaz, yoğun ve hafif yapışkan sıvının ismidir.
Erkeklerin “sperm analizi” vermeden önce dikkat etmeleri gereken birtakım konular vardır. Bunlar;
- Uygun olan 3 ila 4 günlük bir cinsel perhiz ardından sperm vermektir. Cinsel perhizde uygun görülen sürecin uzatılmaması gerekir. Zira uzatıldığı takdirde sperm sayısında yanıltıcı bir artış söz konusu olur. Ayrıca spermdeki hareketlilik kabiliyetinin de azalmasına sebebiyet verebilir. Aksi durumda ise yani cinsel perhiz sürecinin uzatılması değil 3 ila 4 günden daha kısa tutulması sperm sayısında yanıltıcı bir azalma ve sperm spermdeki hareketlilik kabiliyetinin de artmasına neden olabilir. Süre uzun da tutulsa kısa da tutulsa sperm analizi neticesinde çıkan sonuçlar aldatıcı sonuçlar olacaktır ve spermin gerçek durumlarını yansıtmayacaktır. Bu yüzden sperm analizi için öngörülen süreçte cinsel perhiz uygulanmalıdır. Cinsel perhiz süresi sperm analizi vermeden önce ne uzun tutulmalı ne de kısa tutulmalıdır. Ayrıca sadece cinsel perhiz değil erkeğin boşalmaması da gerekmektedir.
- Sperm analizi için gerekli olan sperm örneğini vermeden önce erkeğin tüm idrarını tuvalete yapılması gerekir.
- Sperm analizinden önce erkek ellerini sabunlu su ile titizlikle temizlemeli ve kurulamalıdır.
- Sperm analizinde erkekler sperm örneğini mastürbasyon yöntemi ile verilmelidir. Mastürbasyon yapmada kolaylık sağlayacağını düşünerek erkeğin mastürbasyon esnasında kayganlaştırıcı nitelikte hiçbir maddeden destek almaması gerekir. Sabun, tükrük, yağ, vazelin v.b ya da prezervatif mastürbasyon sırasında kullanılmamalıdır.
- Erkekten alınacak sperm örneklerinin incelenmesi için meninin yerleşeceği kap steril olarak erkeğe verilir bu nedenle erkeğin kapta meni ile temas edebilecek iç kısmında yer alan herhangi bir noktasına dokunmaması önem arz etmektedir. perm örneğinin verileceği kaplar sterildir.
- Mastürbasyon esnasında erkeğin penisinden gelen menilerin hepsinin steril kabın içine akıtılması gerekir. Şayet yanlışlıkla meni kabın dışına doğru akar ise bu durumda konu ile ilgili olan kişilere bilgilendirilmelidir.
- Analiz edilmesi adına verilecek olan sperm örneği yarım saatten uzun olmamak kaydıyla oda ısısında ya da vücut ısısında ve güneş ışığı görmeyecek bir şekilde laboratuara teslim edilmelidir.
